İstinye Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Caner Özdurak: Hürmüz Boğazı’nın Kapatılması Türkiye’de Enflasyonla Mücadele Sürecini Zorlaştırabilir

İran Meclisi, Hürmüz Boğazı’nı kapatma kararını onayladı. Kararın akabinde gözler petrol fiyatlarına çevrildi. Pekala, dünya petrol ticaretinin kıymetli bir ayağı olan Hürmüz Boğazı’nın kapanması ticareti nasıl etkileyecek? Bu kararın petrol fiyatlarına tesiri ne olacak? İstinye Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Caner Özdurak merak edilenleri yanıtladı. “Hürmüz Boğazı’nın kapanmasıyla tetiklenecek petrol fiyatlarındaki yükseliş, Türkiye’nin güç faturasını değerli ölçüde artıracak ve bu durum cari açığın derinleşmesine neden olacaktır” diyen Doç. Dr. Özdurak, enerji maliyetlerindeki yükselişin tüm dallarda üretim maliyetlerini artıracağına, fiyatları üst çekeceğine ve bu durumun enflasyonla çaba sürecini daha da zorlaştıracağına dikkat çekiyor.

Dünya petrol ticaretinin yaklaşık yüzde 25’i bu boğazdan geçiyor

Hürmüz Boğazı’nın dünya petrol ticaretinin yaklaşık yüzde 25’inin geçtiği stratejik bir su yolu olduğunu belirten Doç. Dr. Caner Özdurak, “Bu boğazın rastgele bir nedenle kapanması, global güç piyasalarında önemli dalgalanmalara yol açabilecek potansiyele sahip. Bu türlü bir senaryonun petrol fiyatları, Türkiye iktisadı ve enflasyon üzerindeki tesirlerini çeşitli boyutlarıyla ele almak gerekiyor” diyor.

“Petrol arzında ani ve kıymetli bir daralma yaşanacaktır”

Boğazın kapanmasının petrol fiyatları üzerinde oluşabilecek tesirlerini kıymetlendiren Özdurak, şunları söylüyor:

“Hürmüz Boğazı’nın kapanması durumunda, petrol arzında ani ve değerli bir daralma yaşanacaktır. Bu durum, kısa vadede petrol fiyatlarını 120-130 dolar düzeylerine taşıyabilir. Çünkü, piyasalarda oluşan panik ve arz kaygısı, spekülatif hareketleri tetikleyerek fiyatları üst çekecektir. Fakat, bu düzeylerin orta vadede sürdürülebilir olması beklenmiyor. Global iktisattaki yavaşlama eğilimi, alternatif güç kaynaklarına yönelim ve stratejik petrol rezervlerinin devreye sokulması üzere faktörler, fiyatların bir ölçü aşağı taraflı düzeltme yapmasına neden olabilir. Lakin, bu düşüş, boğazın kapalı kalma mühleti ve global güç arz-talep istikrarına bağlı olarak farklılık gösterecektir.”

“Enflasyonla çaba sürecini daha da zorlaştıracak”

Boğazın kapatılmasının Türkiye iktisadına tesirlerini kıymetlendiren Özdurak, şöyle konuşuyor:

“Türkiye, güç ithalatına bağımlı bir ülke ve petrol fiyatlarındaki artış, cari açığı direkt etkiliyor. Hürmüz Boğazı’nın kapanmasıyla tetiklenecek petrol fiyatlarındaki yükseliş, Türkiye’nin güç faturasını kıymetli ölçüde artıracak ve bu durum cari açığın derinleşmesine neden olacaktır. Bu durum, Türk lirası üzerinde baskı yaratarak döviz kurlarında üst taraflı bir hareketlenmeyi tetikleyebilir. Artan güç maliyetleri, üretim maliyetlerini yükselterek sanayi dalını olumsuz etkileyecek ve rekabet gücünü azaltacak. Petrol fiyatlarındaki artış, enflasyon üzerinde çok taraflı bir baskı yaratacaktır. Akaryakıt fiyatlarındaki artış, ulaştırma maliyetlerini yükselterek sonuncu eser ve hizmet fiyatlarına yansıyacak. Güç maliyetlerindeki yükseliş, tüm bölümlerde üretim maliyetlerini artırarak genel fiyat düzeyini üst çekecektir. Bu durum, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) için enflasyonla çaba sürecini daha da zorlaştıracaktır.”

“FED’in para siyaseti kararlarını daha da karmaşık hale getirecek”

Bu durumun FED’in para siyaseti kararlarını daha da karmaşık hale getireceğini belirten Özdurak, şöyle devam ediyor:

“TCMB, bu meçhul ortamda bir ölçü ‘bekle gör’ siyaseti güdebilir. Petrol fiyatlarındaki kısa vadeli yükselişin orta vadede kalıcı olmayacağı beklentisi, TCMB’nin temmuz ayında faiz indirimi konusunda bilgiye odaklanarak karar vermesine neden olacaktır. Enflasyon görünümü ve ekonomik aktivite dataları, muhtemel bir faiz indirimi kararında belirleyici olacaktır. Federal Rezerv (FED) için ise durum daha karmaşık. Esasen tarifelerin enflasyon ve iktisat üzerindeki tesirlerinin kalıcılığı belirsizliğini korurken, enflasyon düşüşündeki temel argümanlardan biri petrol fiyatlarındaki düşüş idi. Hürmüz Boğazı’nın kapanmasıyla petrol fiyatlarında yaşanacak kısa vadeli yükseliş, FED’in enflasyonla gayret stratejisini zorlayacak ve faiz indirimleri konusunda daha temkinli adımlar atmasına neden olacaktır. Global ekonomik görünümdeki belirsizlik ve jeopolitik riskler, FED’in para siyaseti kararlarını daha da karmaşık hale getirecektir.”

“Boğazın kapanması Çin iktisadı üzerinde önemli bir baskı oluşturacak”

Boğazın kapatılmasının Çin iktisadı üzerinde önemli bir baskı oluşturacağına dikkat çeken Özdurak, “Çin, dünyanın en büyük petrol ithalatçılarından biridir ve güç güvenliği, Pekin’in dış siyasetinin temel direklerinden birini oluşturur. Çin’in Hürmüz Boğazı’ndan geçen petrol ithalatı, ülke iktisadı için hayati ehemmiyete sahip. Bu nedenle, boğazın kapanması Çin iktisadı üzerinde önemli bir baskı oluşturacak ve güç kaynaklarını çeşitlendirme ve alternatif ticaret rotaları bulma eforlarını hızlandıracaktır. Çin’in bu bölgedeki stratejik çıkarları, krizin tahlilinde diplomatik ve ekonomik olarak faal rol oynamasına neden olabilir” diyor.

“Küresel üre ihracatının yaklaşık yüzde 40’ı risk altında”

Gıda fiyatlarında artış riskini de kıymetlendiren Özdurak, şu yorumu yapıyor:

“İsrail’in İran’ın nükleer programını ve askeri liderliğini gaye alan önleyici füze saldırısı olarak isimlendirdiği aksiyonla İran ve İsrail ortasında tansiyon tırmandı. Dört gün sonra, her iki taraf da gübre kesimi de dahil olmak üzere kilit altyapıya ve kapanan sanayilere yönelik hücumlardan olumsuz etkileniyor. Independent Commodity Intelligence Services’da gübre kıdemli editörü Mark Milam’a nazaran, İran, İsrail’in potansiyel amacı olabileceği tasasıyla yedi üre ve amonyak tesisini kapattı. StoneX’e nazaran, İran 2024’te yaklaşık 4,5 milyon ton ihracat hacmiyle, Çin’in ihracat hacmine yakın büyüklükte, üçüncü en büyük üre ihracatçısıydı. Milam, ülkenin yılda yaklaşık 8,9 milyon ton üretim kapasitesine sahip olduğunu ve Türkiye, Brezilya ve Arjantin üzere pazarlara hizmet verdiğini belirtti. İran birebir vakitte değerli bir amonyak ihracatçısıdır. İran-İsrail çatışması gübre piyasaları için büyük ehemmiyet taşıyor. Global üre ihracatının yaklaşık yüzde 40’ı risk altında. İran, yedi amonyak-üre tesisinin tamamını kapattı. Mısır’daki üre üretimi ise İsrail’den gelen gaz arzının kesilmesi nedeniyle durmaya devam ediyor. Fiyatlar şimdiden yükselişe geçti. Mevcudiyet ve fiyat telaşlarını artıran bir öbür faktör de Çin’in gübre ihracatından daima geri çekilmesi. Hem Çin’in fosfat hem de üre ihracatları tarihî düzeylerin gerisinde kalıyor. Çin tipik olarak yılda yaklaşık 5,5 milyon ton üre ihraç ederken, bu yıl Pekin’in sadece yaklaşık 2 milyon ton ihracata müsaade vereceği belirtildi. Sonuç olarak, Hürmüz Boğazı’nın kapanması üzere bir senaryo, global iktisatta domino tesiri yaratacak ve ülkelerin güç siyasetlerini yine gözden geçirmesine neden olacak. Türkiye üzere güç ithalatına bağımlı ülkeler için bu durum, ekonomik istikrarı muhafaza ismine ek önlemler alınmasını gerektirecek.”

 

 

 

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı