Gitgide daha unutkan oluyorsanız dikkat!
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Nöropsikolog Merve Türkkol, unutkanlığın ruhsal ve nörolojik nedenleri, ayırıcı teşhis süreci ve uygun müdahale usulleri hakkında bilgi verdi.
Unutkanlık her vakit suçsuz olmayabilir!
Unutkanlığın beynin bilgiyle baş etme sistemlerinin doğal bir modülü olduğunu lisana getiren Uzman Klinik Nöropsikolog Merve Türkkol, “Her insan vakit zaman söz bulmada zorluk, isimleri karıştırma ya da anahtarını nereye koyduğunu hatırlayamama üzere küçük unutkanlıklar yaşayabilir.” dedi.
Bu çeşit unutkanlıkların, dikkatin dağılması, gerilim, uykusuzluk üzere günlük ömür faktörlerine bağlı olarak geliştiğinde birçok vakit klinik bir mana taşımadığını aktaran Türkkol, “Ancak unutkanlık, kişinin günlük hayat fonksiyonelliğini besbelli formda etkiliyorsa, giderek artıyorsa ve lisan, karar verme, planlama üzere öteki bilişsel alanlarla birlikte bozuluyorsa bu durumda daha dikkatli olunmalı. Klinik açıdan hudut, unutkanlığın fonksiyon kaybı yaratıp yaratmadığı, kişinin hayat kalitesini ne seviyede etkilediğiyle belirlenir. Örneğin, bir tabibin hasta evraklarını daima karıştırması ya da bir ebeveynin çocuğunu okuldan almayı unutması, kıymetlendirilmesi gereken bir fonksiyonellik kaybıdır.” açıklamasını yaptı.
Nörolojik nedenli unutkanlık kalıcı ve ilerleyici bir bozukluk olabiliyor!
Unutkanlığa neden olan ruhsal faktörler ortasında en sık karşılaşılanların kronik gerilim, anksiyete bozuklukları, depresyon, travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB) ve uyku bozuklukları olduğuna dikkat çeken Uzman Klinik Nöropsikolog Merve Türkkol, “Özellikle depresyonda görülen ‘psödodemans’ durumu, kişinin belleğiyle ilgili ağır şikâyetlerde bulunmasına karşın nörolojik testlerde besbelli bir bozukluğun saptanamamasıyla karakterizedir. Bu bireylerde temel sorun belleğe bilgi kodlama ya da hatırlamada dikkatin dağılmasıdır.” dedi.
Nörolojik unutkanlığın ise beyindeki yapısal değişimlerden, nörotransmitter dengesizliklerinden yahut sinaptik bozulmalardan kaynaklandığını tabir eden Türkkol, “Örneğin Alzheimer üzere demans çeşitlerinde unutkanlık, bilhassa yakın bellek kaybı formunda barizleşir ve ilerleyici bir seyir gösterir. Ruhsal unutkanlık çoklukla süreksiz ve geri döndürülebilirken, nörolojik nedenli unutkanlık çoğunlukla kalıcı ve ilerleyici bir bozukluk tablosu stantlar.” biçiminde konuştu.
Unutkanlığın nedeni kimi testlerle belirlenebilir!
Unutkanlık şikâyetiyle uzmana başvuran bireylerde ruhsal nedenleri ayırt edebilmek için multidisipliner bir kıymetlendirme süreci gerekli olduğuna vurgu yapan Uzman Klinik Nöropsikolog Merve Türkkol, “İlk adımda, kişinin yaşadığı unutkanlığın tipi, müddeti ve günlük ömür üzerindeki tesirleri ayrıntılı bir hikaye ile ortaya konur. Bununla birlikte eşlik eden depresif ruh hâli, ağır dert, travmatik yaşantılar üzere duygusal durumlar detaylı biçimde sorgulanır.” dedi.
Klinik ruhsal kıymetlendirme kapsamında sıklıkla depresyon ve anksiyete seviyelerini ölçen Beck Depresyon Ölçeği, Beck Anksiyete Ölçeği üzere envanterler uygulanarak bireyin ruhsal durum profilinin oluşturulduğunu söyleyen Türkkol, şöyle devam etti:
“Bu psikometrik değerlendirmelerin akabinde, nöropsikolojik test bataryalarıyla bireyin dikkat, bellek, yürütücü fonksiyonlar üzere temel bilişsel alanlardaki performansı objektif olarak ölçülür. Kognitif testlerde psikojenik unutkanlık yaşayan bireyler çoklukla birinci öğrenme evresinde zorluk yaşasalar da tekrarlarda performanslarını artırabilirler. Bu durum, belleğin kayıt (kodlama) değil, bilgiyi hatırlayıp geri getirme (retrieval) evresinde bir zayıflık olduğunu düşündürebilir. Lakin bu çeşit performans değişimleri kimi demans çeşitlerinin erken evresinde de görülebileceği için dikkatli olunmalı.”
Hasta hikayesi ve nörolojik muayene hakikat teşhis ve uygun tedavi için önemli!
Klinik değerlendirmenin sadece test sonuçlarına değil, tıpkı vakitte detaylı hikayeye dayanarak yürütülmesi gerektiğinin altını çizen Uzman Klinik Nöropsikolog Merve Türkkol, “Unutkanlık ne kadar müddettir devam ediyor? Giderek artıyor mu? Bu sürece eşlik eden davranışsal, duygusal ya da kişilik değişiklikleri var mı? Tüm bu sorulara verilecek cevaplar, ayırıcı teşhis açısından büyük kıymet taşır.” dedi.
Aynı vakitte bireyin kranial MR bulguları, EEG sonuçları ve nörolojik muayene bilgileri üzere nörolojik kıymetlendirme sonuçlarının klinik tabloyu tamamlayıcı bilgiler sunduğunu kelamlarına ekleyen Türkkol, tüm bu bilgilerin bütüncül biçimde değerlendirildiğinde, bireyin unutkanlık yakınmalarına yönelik hakikat ya da mümkün teşhisler konabileceğini ve uygun tedavi sürecinin planlanabileceğini kaydetti.
Terapi süreci, kişinin özgüvenini yine inşa etmeye ve zihinsel esnekliğini artırmaya odaklanmalı!
Psikolojik nedenli unutkanlıkta en tesirli müdahalenin, kişinin duygusal ve bilişsel süreçlerine bütüncül yaklaşan terapötik tekniklerle sağlandığını söz eden Uzman Klinik Nöropsikolog Merve Türkkol, “Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), bilhassa depresyon ve anksiyete bozukluklarında unutkanlığa neden olan otomatik fikir kalıplarını dönüştürmede hayli tesirlidir.” dedi.
Mindfulness Temelli Gerilim Azaltma (MBSR) programlarının da dikkati ‘şimdi ve burada’ tutma hüneri geliştirerek belleğe bilgi kodlama sürecini güçlendirdiğine işaret eden Türkkol, “Bazı hadiselerde his düzenleme temelli terapiler, bilhassa geçmiş travmalarla alakalı unutkanlık yaşayan bireylerde yarar sağlar. Günlük planlama, hatırlatma sistemleri, vazife bölme üzere bilişsel rehabilitasyon teknikleri de destekleyici olarak kullanılır. Şayet eşlik eden önemli depresyon yahut anksiyete varsa, farmakolojik dayanak de gündeme gelebilir. En değerlisi, terapi süreci kişinin özgüvenini tekrar inşa etmeye ve zihinsel esnekliğini artırmaya odaklanmalıdır.” teklifinde bulundu.
Psikolojik unutkanlık nörolojik hastalıkların maskelenmesine yol açabilir!
Psikolojik kökenli unutkanlığın, bilhassa fonksiyonellikte bariz bozulma yaratmadan uzun müddet devam etmesi halinde birey tarafından hafife alınabileceğine dikkat çeken Uzman Klinik Nöropsikolog Merve Türkkol, “Bu durum kişinin toplumsal, mesleksel ve akademik hayatında performans düşüklüğüne yol açabilir.” dedi.
Ayrıca unutkanlık şikâyeti bulunan bireyde altta yatan depresyon ya da anksiyete üzere bozuklukların vakitle kronikleşebileceğini kaydeden Türkkol, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Hatta panik bozukluk yahut yaygın anksiyete bozukluğu üzere daha komplike tablolara dönüşebilir. Ruhsal unutkanlık nörolojik hastalıkların maskelenmesine de yol açabilir. Örneğin demansın erken evresi, gerilim kaynaklı unutkanlık sanılarak gözden kaçırılabilir. Bu yüzden unutkanlık şikâyeti, ne kadar kıymetsiz görünürse görünsün ciddiyetle ele alınmalı, sistematik kıymetlendirme yapılmalı ve uygun bir müdahale planı oluşturulmalıdır.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
