Ölüm kavramı çocuklara nasıl anlatılmalı?
Ölüm kavramının çocuğun gelişim seviyelerine ve yaş devrine nazaran farklı formda anlatılması gerektiğini belirten İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısım Lideri Prof. Dr. T. Gül Şendil, hangi yaş ve gelişim düzeyi olursa olsun çocuklara asla palavra söylenmemesi gerektiğini vurguladı. 5 yaşına kadar olan devirdeki çocuklara somut ve kolay açıklama yapılması gerektiğini belirten Şendil, “uyudu” ya da “uzaklara gitti” halindeki açıklamaların çocuğun başını karıştırdığını, yanlış açıklamaların çocukta uyku meselelerine ya da yakınlarından hiç uzak duramama üzere bağımlılık problemlerine yol açabileceği ikazında bulundu. Çocukların kayıplar karşısında endişe, ıstırap, suçluluk, öfke üzere karmaşık hisler yaşayabileceğini kaydeden Şendil, “Bu hislerin doğal olduğu, ebeveynin kendisinin de bu hisleri yaşadığı ve herkesin farklı biçimlerde yas tuttuğu anlatılabilir” dedi.
İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısım Lideri Prof. Dr. T. Gül Şendil, mevt ve yas kavramları hakkında çocuklara nasl yaklaşılması gerektiğine ait değerlendirmede bulundu.
Çocukların vefat kavramını, gelişim seviyelerine ve yaşlarına nazaran farklı hallerde algıladığını belirten Şendil, “Böyle bir durumla karşılaştıklarında ebeveynlerin çocuklarına yaklaşım biçimleri, çocuklarının mevte dair hislerini anlamalarını ve bu hisleri sağlıklı bir biçimde yaşamalarını sağlar” dedi.
Açıklama çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygun olmalı
“Çocukların mevtle ilgili his ve fikirlerini söz etmeleri yetişkinlerden farklıdır” diyen Şendil, “Sabırlı, açık ve sevgi dolu bir yaklaşımla onları desteklemek, bu şiddetli süreci daha sağlıklı bir biçimde atlatmalarını sağlar. Öncelikle mevt hakkında çocuklara yapılacak açıklamalar, onların yaş ve gelişim düzeyine nazaran farklılaşabilir hasebiyle yapılacak her türlü açıklamanın buna uygun olması hatırlanmalıdır” dedi.
Dürüstçe karşılık verilmeli
Hangi yaş ve gelişim düzeyi olursa olsun ebeveynlerin çocuklarına palavra söylememesinin kıymetli olduğunu kaydeden Şendil, “Çocuklar mevtle ilgili birçok soru sorabilir. Ebeveynlerin sabırlı olması ve çocuklarının sorularına dürüstçe karşılık vermesi, gerçekleri onlarla sevgi dolu bir biçimde paylaşmaları çok kıymetlidir. Karşılığını bilmedikleri sorularla karşılaştıklarında ise ‘bu hususta emin olmadıklarını lakin birlikte düşünebileceklerini’ söyleyebilirler” diye konuştu.
Dolaylı sözler başlarını karıştırır
5 yaşına kadar olan devirdeki çocuklara somut ve kolay açıklama yapılması gerektiğini söyleyen Şendil, “Yaklaşık 5 yaşına kadar çocuklar, vefat kavramının kalıcı olduğunu anlamakta zorlanırlar. Onlara kaybedilen kişi hakkında somut ve kolay tabirlerle açıklama yapılabilir. Örneğin ‘Deden öldü, o artık bizimle olamayacak…’ üzere. Dolaylı tabirler yahut aldatıcı açıklamalar yapmak onların başlarını karıştırır. Bilhassa de bu yaş çocuklarına ‘Uyudu’ ya da ‘Başka bir yere gitti’ üzere yapılan yanlış açıklamalar onlarda uyku meselelerine ya da yakınlarından hiç uzak duramama üzere bağımlılık sıkıntılarına yol açabilir” ihtarında bulundu.
Açık ve dürüst bir halde nedenleri ile açıklanmalı
6 ile 9 yaşları ortasında olan çocukların vefatın kalıcı ve geri döndürülemeyen bir süreç olduğunu anlamaya başladığını kaydeden Şendil, “Muhtemelen mevt kavramını daha çok yaşlılıkla ilişkilendirirler. Kayıp, bir yaşlı yakın ise ona açık ve dürüst bir formda bu kaybı açıklamak ve mevtin doğal bir süreç olduğunu söylemek gerekir. Beklenmeyen bir vefat yaşandığında ise bu durum açık, dürüst bir biçimde ve nedenleri ile açıklanabilir” dedi.
10 yaşından sonra mevtin gerçek olduğunu anlıyorlar
10 yaş ve üstünde olan çocukların ise artık vefatın gerçek ve üniversal olduğunu anladığını söz eden Şendil, “Ölüm kavramı ve sonuçları hakkında daha derin manalar üzerine düşünebilirler. Kaybın uzun müddetli sonuçlarını daha düzgün öngörebilirler. Bu yaşlardaki çocuklarla daha detaylı ve duygusal tarafları içeren konuşmalar yapılabilir” dedi.
Duyguların ihmal edilmemesi de önemli
“Çocuklara yapılacak açıklamalar değerlidir lakin hislerin ihmal edilmemesi de bir o kadar önemlidir” diyen Şendil, “Yaşanan kayıp, bireylerde derin ıstıraba yol açacağı için ebeveynlerin bu hisleri ne kendileri ne de çocukları için yadsımamaları gerekir. Çocuklar kayıplar karşısında kaygı, hüzün, suçluluk, öfke üzere karmaşık hisler yaşayabilir. Bu hislerin doğal olduğu, ebeveynin kendisinin de bu hisleri yaşadığı ve herkesin farklı hallerde yas tuttuğu anlatılabilir” diye konuştu.
Çocukların ebeveynlerinin hislerini gözlemleyerek kendi hislerini nasıl tabir edeceklerini öğrendiklerini belirten Şendil, “Ebeveynlerin hüzün yahut ağlama üzere reaksiyonlarını onlarla paylaşmaları, çocuklara hislerin bastırılmaması gerektiğini öğretir” dedi.
Çocuklar cenaze merasimine götürülmeli mi?
Prof. Dr. T. Gül Şendil, 7 yaşından büyük çocukların cenaze, dua yahut diğer bir anma ritüeline dahil etmenin, kaybı anlamalarına ve vedalaşmalarına yardımcı olabileceğini söyledi. Şendil, “Ritüelleri onlara evvelden açıklamak ve istekli olup olmadıklarını sormak kıymetlidir. Ayrıyeten ölen yakının anısına çiçek ya da ağaç dikilmesi, tertipli mezar ziyaretleri, anı kitabı ya da albümü oluşturulması çocukların yasını sağlıklı yaşamalarına yardımcı olabilir” tavsiyesinde bulundu.
Bazı durumlarda çocukların kayıptan sonra ağır dehşet, öfke yahut keder üzere belirtiler gösterebileceğini söz eden Şendil, bu tıp durumlarda bir çocuk psikoloğu ya da terapistten yardım almanın yararlı olabileceğini söyledi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
