21. yüzyıl insanı manevi yalnızlık içinde!

Üsküdar Üniversitesi Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü Dr. Öğretim Üyesi Arzu Eylül Yalçınkaya, 21. yüzyıl beşerinin yaşadığı gerilim, yalnızlık ve mana boşluğu üzere sıkıntılara tasavvufun sunduğu kadim tahlilleri anlattı.  

2022-2024 yıllarında Harvard Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi’nde (CMES) akademisyen (post-doktora araştırmacısı) olarak bulunan Dr. Arzu Eylül Yalçınkaya, bu süreçte Harvard’da Mevlevî sûfi müziğine dair sunumlar ve dinletiler gerçekleştirdi, klasik Türk makam müziğinin güzelleştirici tesirleri üzerine akademik projeler geliştirdi. Hala Kyoto Üniversitesi ile ortaklaşa yürütülen “İki Doğunun Köprüsü” başlıklı tasavvuf şiiri ve müziği atölye dizisinde yer alan Dr. Arzu Eylül Yalçınkaya, tasavvufun 21. yüzyılda çağdaş insanın içsel dünyasına, gündelik hayatına ve toplumsal barışa nasıl katkılar sunduğunu ele aldı.

21. yüzyıl insanı manevi yalnızlık içinde

Modern insanın manevi bir yalnızlık içinde olduğuna işaret eden Dr. Arzu Eylül Yalçınkaya, “Tasavvuf, en temelde insanın içsel seyahatine rehberlik eder. Koşuşturma içinde ihmal ettiğimiz kalp dünyamızı beslemeyi ve nefis terbiyesiyle özümüzü arındırmayı öğretir. 21. yüzyıl insanı teknolojik olarak hiç olmadığı kadar kontakta, lakin manevi manada kendisini yalnız ve hedefsiz hissedebiliyor. İşte tasavvuf bu boşluğu, insana kendini ve Rabbini tanıma imkânı sunarak dolduruyor. Örneğin tasavvufta ‘Kendini bilen Rabbini bilir’ unsuru vardır; kişi iç dünyasına dönüp nefsini tanıdığında, aslında İlâhî hakikatin kendi özündeki yansımasını keşfeder. Bu süreç, çağdaş insanın aradığı kimlik ve mana hissini pekiştiriyor.” dedi.

Günümüzde pek çok insan gerilim ve tasa içinde savruluyor

Tasavvufun içsel dünyamıza katkısının ruhsal derinlik ve huzur getirmesi olduğunu lisana getiren Dr. Yalçınkaya, “Günümüzde pek çok insan gerilim ve dert içinde savruluyor; meğer tasavvufî pratikler – meselâ zikir (Allah’ı anma) veya tefekkür (derin düşünme/meditasyon) – zihni sükûnete erdirip kalbi dinginleştiriyor. Naçizane kendi akademik ve ferdî deneyimimde, tasavvufî şiir ve müziğin bireylerin kalbine direkt dokunabildiğini gördüm. Mevlânâ Celâleddîn Rûmî’nin şiirleri yüzyılları aşıp bugün hâlâ milyonlarca beşere ilham veriyorsa, bu tam da tasavvufun beşerdeki hasretlere hitap edebilmesinden dolayıdır. Rûmî’nin bildirisi kozmiktir: ‘Biz aşkla yaratıldık’ der ve çağdaş insanın içsel dünyası da bu aşk ve merhamet bildirisiyle tekrar canlanabilir.” diye konuştu.

Tasavvuf asırlardır manevi şifa sunuyor

Tasavvuf geleneğinin, asırlardır manevî şifa sunduğunu hatırlatan Dr. Yalçınkaya, “Günümüz insanı ağır gerilim altında; zihinler daima meşgul, gönüller yorgun. Tasavvufun teklif ettiği tahlillerden biri, an’da kalma ve tevekkül pratiğidir. Mutasavvıflar, şu anın değerini bilmeyi ve denetim edemediklerimiz için Allah’a teslim olmayı öğütler. Bu bakış açısı, çağdaş psikolojideki mindfulness (bilinçli farkındalık) ve kabullenme yaklaşımlarıyla şaşırtan biçimde örtüşüyor. Örneğin günlük hayatta uygulanabilecek çok kolay bir zikir yahut nefes idmanı, gerilimi azaltıp kişinin merkezine dönmesine yardımcı olabilir.” tabirinde bulundu.

Geleneksel Türk makam müziğinin düzgünleştirici tesirleri var

Eski tabipler ve sûfîlerin rast, hüzzam, segâh üzere makamlarla farklı ruh hallerini tedavi etmeye çalıştığını, kendisinin de klâsik Türk makam müziğinin düzgünleştirici tesirleri üzerine akademik projeler yürüttüğünü belirten Dr. Yalçınkaya, Harvard ve Cambridge’de katıldığı “Makamların Uygunlaştırıcı Etkisi” üzere etkinliklerde müziğin beşerler üzerindeki yatıştırıcı ve birleştirici gücüne şahsen şahit olduğunu söyledi

Yalnızlık hissinin, çağımızın en büyük manevi yaralarından biri olduğunu söz eden Dr. Yalçınkaya, “Tasavvuf, insana yalnız olmadığını hissettiriyor; zira bu öğretiye nazaran insan her daim Hakk’ın huzurunda ve muhabbetindedir. Mevlânâ bir rubâîsinde der ki: ‘Yalnızlık Allah’a mahsustur, sen O’nunla olduktan sonra hiç kimsesin kalmaz.’ Hakikaten de kalbinde ilâhî aşkı hisseden kişi, özünde bir kâinat ailesinin ferdi olduğunu anlar. Ayrıyeten tasavvufta sohbet ve dergâh geleneği vardır: beşerler tekke ortamında bir ortaya gelip gönülden gönüle muhabbet ederlerdi. Günümüzde tahminen tekkeler yok lakin bu geleneğin çağdaş versiyonlarına gereksinim var.” formunda konuştu.

Tasavvuf, beşere varoluşsal bir rehberlik sunuyor

Anlam arayışı konusunda tasavvufun, beşere varoluşsal bir rehberlik sunduğunu lisana getiren Dr. Yalçınkaya, “Neden buradayım, hayatın gayesi ne? diye soran çağdaş birey, tasavvufî öğretilerde bu soruların yanıtını bulabilir. Tasavvuf öğretisi der ki: ‘Sen bu dünyaya bir tohum olarak geldin, kemâle erip meyve vermen için buradasın.’ Yani kendi potansiyelini gerçekleştirmek, olgunlaşmak ve Hakikat’i idrak etmek insanın gayesidir. Bu perspektif, mana boşluğunu doldurmada eşsiz bir katkı sunuyor. Gerçekten müspet psikoloji alanında da maneviyatın ve mana hissinin memnunlukla kontağı vurgulanıyor.” dedi.

Maddiyat peşinde koşmak mutluluğa pürüz olabiliyor

Uluslararası Olumlu Psikoloji Derneği (IPPA) üzere platformlarda “Mevlânâ ve Mutluluk” bahisli sunumlar yaptığını ve Rûmî’nin asırlar evvel lisana getirdiği hakikatlerin bugün hala global ölçekte terapötik bir tesir yarattığını gözlemlediğini aktaran Dr. Yalçınkaya, “Mevlânâ, insanın aslî mutluluğunun manevi kaynağa bağlılıkta yattığını vurgulayarak çok dünyevî hırsların huzuru kaçırdığını söylerdi. Çağdaş bilim de bugün maddiyat peşinde koşmanın mutluluğa pürüz olabileceğini ortaya koyuyor. Demek ki tasavvufun önerdiği hayat şekli – ölçülülük, şükür, aşk ve hizmet – günümüz beşerinin aradığı ruhsal düzgün oluş hâline ulaşmasında güçlü bir reçete sunabilir.” diye konuştu.

Mevlânâ’nın manevi yolu, çağlar üstü bir ilham kaynağı

Mevlevîlik yani Mevlânâ’nın manevi yolunun, çağlar üstü bir ilham kaynağı olduğunu söyleyen Dr. Yalçınkaya, “Bugün insanlar Konya’ya gidip semâ merasimlerini izlerken yalnız estetik bir ritüel görmüyorlar; tıpkı zamanda insanın hakikat arayışının sembolik bir temsiline şahit oluyorlar. Semâ dönen dervişin hareketi, çağdaş beşere şunu fısıldar: ‘Kendi eksenin etrafında dönerken merkezini unutma; merkezinde daima Allah olsun.’ Bu bildiri, günümüzün dağılmış zihinlerine derin bir odaklanma ve merkezlenme davetidir. Mevlevîlik’teki müsamaha ve sevgi prensipleri de bugüne ışık tutuyor.” tabirinde bulundu.

Tasavvufun engin kültürel mirası, ilham kaynağı olmaya devam ediyor

Osmanlı periyodu mutasavvıflarının, çağdaşlaşma karşısında içlerine kapanmadığını tam tersine tasavvufun üniversal iletilerini yeni toplumsal yapıya adapte etmeye çalıştıklarını gördüğünü tabir eden Dr. Yalçınkaya, “Bugün de Mevlevîlik başta olmak üzere tasavvufun engin kültürel mirası, hem kişisel gelişim hem de toplumsal yenilenme için ilham kaynağı olmaya devam ediyor.” dedi.

Tasavvufun en hoş yanlarından birinin lisan, din, kültür fark etmeksizin insanların kalplerine hitap edebilmesi olduğunu kaydeden Dr. Arzu Eylül Yalçınkaya, “Bu istikametiyle tasavvuf, bir kültürel diplomasi aracı olarak olağanüstü tesirlidir.  Müzik tasavvufun üniversal lisanıdır. Müzik ve sanat yoluyla, rastgele bir çeviriye muhtaçlık duymadan gönülden gönüle bir köprü kurulabiliyor.” sözünde bulundu.

Tasavvuf kültürü dünya çapında ortak bir diyalog zemini sunuyor

Tasavvufun üniversal iletilerinin, milletlerarası diyalog platformlarında da büyük ilgi gördüğünü anlatan Dr. Yalçınkaya, “Mevlânâ, günümüz dünyasında tahminen de en tanınmış doğulu şair-filozoftur; şiirleri birçok lisana çevrildi ve bugün Amerika’da bile en çok okunan şairlerin başında geliyor. Onun ‘Gel, ne olursan ol yeniden gel’ diye özetlenen daveti, aslında barış içinde bir ortada yaşamanın manifestosudur. Tasavvuf kültürü dünya çapında ortak bir diyalog zemini sunuyor.” diye konuştu.

Tasavvuf, kalpleri yumuşatır 

Tasavvufun özünde yatan kıymetlerin, toplumsal barışın adeta mayası üzere olduğunu da vurgulayan Dr. Yalçınkaya, sözlerini şöyle tamamladı:

“Çünkü tasavvuf bize müsamaha, tevazu, hizmet üzere faziletleri aşılar. Bir toplumda bireyler bu faziletlerle yoğrulursa, elbette ki toplumsal barış da güçlenecektir. Tarihte Osmanlı devrine baktığımızda, farklı etnik ve dini kümelerin asırlarca nispeten ahenk içinde yaşayabilmesinde tasavvufî kültürün rolü büyüktür. Mevlevîhâneler, Bektaşî dergâhları yalnızca tarikat mensuplarına değil, her kesitten beşere kapısını açardı; aşevlerinde fakirin karnı doyurulur, misafirhanelerde yolcu ağırlanırdı. Bu, toplumsal dayanışmanın en somut örneklerindendi. Tasavvuf, ‘yaratılanı Yaratan’dan dolayı sev’ anlayışını benimsediği için, ötekileştirmeyi reddeder. Şayet beşerler birbirinde Hakk’ın tecellisini görürlerse, farklılıklar çatışma sebebi olmaktan çıkar, zenginlik olarak görülür. Tasavvuf, kalpleri yumuşatarak ve beşere merhameti telkin ederek, bir ortada yaşama kültürünün gelişmesine katkı sunuyor.”

 

 

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı